Podo librarme da mesa electoral se teño unha viaxe? E se pido o voto por correo? Respostas ás dúbidas do 23X

A convocatoria de eleccións xerais para o 23 de xullo pillou a todos co pé cambiado. Tanto a clase política como a cidadanía recibiron con sorpresa o anuncio do adianto electoral para o sétimo mes do ano, a primeira vez que ocorre en democracia para unhas xenerais -en Galicia xa votamos no mes de xullo no ano 2020-. Así, a reacción de moitos ao decatar da noticia foi algo tan humano como pensar: “E que pasa coas miñas vacacións?

Porque a moitos, de entre os 36 millóns de españois chamados ás urnas, fóiselles a cabeza á mesa electoral, unha convocatoria que pode recaer en máis de 350.000 votantes serán designados por sorteo. Con todo, ao fixar en pleno verán, a designación pode ser un inconveniente para moitos. E si teño unha viaxe programada? E si estou de fóra do país nese momento? Podo librarme de acudir? Estas e outras dúbidas teñen resposta, aínda que talvez non a que esperamos.
 

QUEN PODE IR A UNHA MESA ELECTORAL?

En España a designación dos membros dunha mesa electoral -composta por un presidente e dous vogais, cos seus correspondentes suplentes tamén convocados- corresponde ás Xuntas Electorais de Zona (JEZ), órganos encargados da organización e supervisión dos procesos electorais. Os membros dunha mesa electoral son seleccionados de forma aleatoria entre as persoas inscritas no censo electoral de cada municipio.
 

Desta forma, calquera cidadán español, sempre que sexa maior de 18 anos, pode ser designado para formar parte dunha mesa electoral. A designación darase a coñecer a partir do 24 ou 28 de xuño, momento en que se celebrará en cada localidade o sorteo correspondente para decidir quen integrarán as mesas electorais. Realizado o sorteo, nos tres días posteriores comunicarase aos elixidos, tanto titulares como suplentes, cunha entrega no domicilio da persoa seleccionada.

E SI NON VOU A UNHA MESA ELECTORAL, QUE?

A participación como membro dunha mesa electoral é unha obrigación cívica e existen penas legais e administrativas para aqueles que sen causa xustificada non acoden a cumprir co seu deber o domingo de eleccións. Cada caso concreto estúdase, pero existen unha serie de sancións ás que se enfrontan os que tratan de librar de ser presidente ou vogal:

-Multas: O non presentar á mesa electoral pode resultar nunha sanción económica. O importe da multa pode variar dependendo da gravidade da falta e da normativa aplicable en cada elección.

-Perda de dereitos: A persoa que non cumpre co seu deber de ser membro dunha mesa electoral pode ser privada dalgúns dereitos cívicos e políticos durante un período de tempo determinado. Isto pode incluír a perda do dereito a votar en futuras eleccións por un período de até catro anos.

-Medidas coercitivas: En casos extremos de desobediencia, as Xuntas Electorais poden tomar medidas coercitivas para asegurar a participación na mesa electoral. Isto pode incluír accións como o envío de axentes da autoridade ao domicilio para requirir a presenza da persoa designada.
 

É importante destacar que as Xuntas Electorais teñen a potestade de avaliar cada caso individual e considerar as circunstancias e escusas presentadas. Se unha persoa ten unha razón válida e xustificada para non poder asistir á mesa electoral, pode presentar unha solicitude de escusa ante a Xunta Electoral correspondente nun prazo de sete días desde que é notificado. A aceptación ou rexeitamento da escusa estará suxeita á valoración das autoridades competentes.
 

TEÑO UNHA VIAXE NESA DATA. ES RAZÓN PARA NON ACUDIR?

A notificación aos compoñentes terá lugar a finais de xuño ou principios de xullo. Moitos xa estarán de vacacións ou terán os billetes comprados, as reservas feitas ou o seu descanso programado. Desgraciadamente, a Xunta Electoral de Zona non considera unha viaxe como unha causa de forza maior para evitar formar parte do proceso.

Por iso, e si non fixo aínda reservas, a recomendación é poder programar as súas viaxes cun seguro de cancelación, de forma que se ten que acudir á mesa poida recibir un reembolso da totalidade ou parte da reserva. No entanto, mesmo non sería necesario ese extremo, xa que a chamada á mesa pode ser considerada como un evento de forza maior, polo que as compañías non poderían negar os reembolsos por esta causa, segundo sinala a Organización de Consumidores e Usuarios.
 

Ter máis de 65 anos, ser analfabeto, ter menores de oito anos ou persoas dependentes ao noso cargo, estar de baixa laboral, ser nai durante o período de lactación ou ter un embarazo de risco si son motivos para que a JEZ considere inadecuada a nosa presenza na mesa electoral. As vodas, os bautizos ou as comuñóns mesmo poden chegar a ser motivo para non acudir. En calquera caso, sempre será necesaria a alegación e que o organismo a ratifique, polo que é fundamental achegar toda a documentación necesaria, como os resguardos das reservas ou as compras realizadas, para xustificar o prexuízo económico.  

POLICÍA NACIONAL E GARDA CIVIL

Aínda que se trata dun colectivo que non pode ser designado para as mesas electorais, as súas funcións ao longo da xornada do 23X serán moi importantes. O dispositivo organizado durante esa data promete ser de especial relevancia, pero o feito de que se celebre no verán tamén espertou inquietude nos persoais dos corpos da Policía Nacional e a Garda Civil. 
 

Roberto González, secretario xeral do Sindicato Unificado de Policía (#SUP) en Galicia detalla as dúbidas existentes entre os axentes. O sindicato reclama á Dirección Xeral de Policía que “respecte os seguintes puntos” no dispositivo electoral. O primeiro deles é o “respecto vacacional”, xa que moitos axentes tiñan solicitadas, organizadas e pagas as súas vacacións. “Deben respectar os dereitos dos compañeiros e en ningún caso prexudicalos”, esgrimen desde o SUP, á vez que piden que este período de descanso amplíese até o 30 de marzo de 2024. 

Bonificar un 150% os servizos extraordinarios prestados e a solicitude do “cesamento do CGM o mesmo día da súa publicación na Ou.G. o 21 de xuño” son outros aspectos que reclama o sindicato. Por agora, e segundo relata González, non obtiveron resposta ás súas demandas. 

Desde a Asociación Unificada de Gardas Civís, o secretario na Coruña da organización, Diego Madrazo, puntualiza que por esas datas un terzo do persoal atópase de vacacións por cada quenda, pero que por agora desde a Dirección Xeral da Garda Civil non contemplan “alterar as vacacións”. “Co persoal voluntario deses dous terzos é suficiente para o dispositivo”, comenta. 

Como pluses os gardas civís que prestan servizo ese domingo cobran 120 euros máis por xornada e a única reestruturación no corpo é que “o persoal burocrático redúcese para prestar servizo operativo, refórzanse os servizos de forma que ese día non se libra”. 

En calquera caso, máis aló dalgúns requirimentos como acompañar a algúns presidentes e interventores de mesas electorais até os xulgados a depositar as urnas cos votos, as xornadas electorais non adoitan ser días de grandes incidentes na comunidade. “Salvo casos illados, algunha persoa que pode infrinxir a normativa electoral con propaganda ou similar, non son xornadas especialmente conflitivas. España é unha sociedade madura democraticamente”, sentencian desde a AUGC.